2026 lijkt misschien nog lang, maar het zal er sneller zijn dan u denkt. Waarom dat een belangrijk jaar is? In het klimaatplan van de Vlaamse overheid staat dat er vanaf 2026 geen aardgasaansluitingen meer mogelijk zijn voor nieuwbouwwoningen om zo de installatie van een warmtepomp aan te moedigen. Dat is waar geothermie belangrijk wordt. We leggen het principe uit, geven u inzicht in de voordelen en nadelen en leggen u uit hoe een geothermische warmtepomp werkt.
Wat is geothermie?
Naar schatting is de warmte die zich in de kern van de aarde bevindt tussen de 2.000°C en 12.000°C heet. Geleidelijk aan stroomt die warmte naar de oppervlakte. Dat betekent dat deze natuurlijke warmte vervoerd kan worden. Hoe dieper je gaat, hoe warmer het wordt. In België kan je ongeveer stellen dat elke kilometer dieper er gemiddeld 30°C bijkomt (of 3°C per 100 meter)!
In Scandinavische landen is de aarde over het algemeen bijvoorbeeld veel warmer dan bij ons. Daardoor is geothermie daar al veel sterker ingeburgerd dan bij ons. Op sommige plaatsen kun je zelfs een brood bakken op slechts enkele meters diep. Heeft geothermie dan iets te maken met brood bakken? Niet meteen, maar we kunnen het principe wel gebruiken om onze huizen te verwarmen.
GEOTHERMIE
Geothermie is een vorm van hernieuwbare energie die wordt gewonnen uit die natuurlijke warmte van de aarde. Er wordt via verschillende technieken warm water en/of stoom uit de aarde gepompt, waarna die warmte wordt gebruikt voor het opwekken van elektriciteit of het verwarmen van gebouwen.
Hoe werkt geothermie?
Er bestaan verschillende soorten geothermie, afhankelijk van hoe diep de warmte zit en voor welke doeleinden het gebruikt moet worden.
Laaggradige geothermie (<50°C)
De aarde absorbeert continu warmte van de zon, met een constante warmtestraling vanuit de bodem als gevolg. Het ondiepe grondwater wordt met behulp van een warmtepomp in de zomer opgepompt om een ruimte te verkoelen, terwijl het warme water wordt teruggepompt. In de winter wordt dit warme water terug opgepompt om een ruimte te verwarmen. De ondiepe ondergrond wordt dus gebruikt om de energie op te slaan omdat het bepaalde isolerende eigenschappen heeft.
Lage-enthalpie geothermie (50°C-150°C) (<50°C)
Dit type geothermie maakt gebruik van ondiepe grondlagen om gebouwen te verwarmen en te koelen. Dit gebeurt door middel van geothermische warmtepompen, die de warmte uit de grond halen en deze gebruiken om de lucht of het water in een gebouw te verwarmen of te koelen.
Hoge-enthalpie geothermie (>150°C) (<50°C)
Dit is geothermie waarbij water, dat zich diep onder de grond bevindt, wordt gebruikt om stoom te produceren, die vervolgens wordt gebruikt om turbines aan te drijven en elektriciteit op te wekken. Deze methode vereist diepe boorgaten (1000 meter en dieper) en grote investeringen, maar kan zeer efficiënt zijn. Grote elektriciteitsproductiecentrales maken hier bijvoorbeeld gebruik van. Net zoals warmtenetten: een soort centrale verwarming op het niveau van een stad of wijk, waarbij een gemeenschappelijke verwarmingsketel water opwarmt en via ondergrondse leidingen naar verschillende woningen brengt.
Enhanced geothermie (verbeterde geothermie)
Deze vorm maakt gebruik van specifieke technologieën om de productiviteit van geothermische systemen te verbeteren. Door het boren van extra putten bijvoorbeeld, of door het injecteren van water in het geothermische reservoir om de stoomproductie te verhogen. Deze technologie is nog volop in ontwikkeling en wordt nog niet op grote schaal gebruikt.
Wat zijn de voordelen van geothermie?
Duurzaam
Geothermische energie is een onuitputtelijke, hernieuwbare energiebron. Het wordt gegenereerd door de warmte van de aarde, die continu wordt geproduceerd door natuurlijke processen. Daar gebruik van maken is dus een duurzaam principe.
Lage emissies
Bovendien worden er door het proces zeer weinig broeikasgassen (zoals koolstofdioxide en methaan) uitgestoten in vergelijking met fossiele brandstoffen. Het gebruik van geothermische energie kan daardoor dus bijdragen aan de vermindering van de klimaatopwarming.
Beschikbaar
Geothermische energie is in veel delen van de wereld direct beschikbaar om elektriciteit en warmte te genereren. Het kan dus ook gebruikt worden in afgelegen gebieden waar de toegang tot andere energiebronnen beperkt is.
Betrouwbaar
Geothermische energie is ook een constante energiebron omdat de aarde altijd een redelijk consistente temperatuur behoudt. Het is dus niet afhankelijk van externe factoren zoals zon en wind (wat bij zonne-energie en windenergie bijvoorbeeld wel zo is).
Kostenbesparend
Hoewel de initiële kosten voor het bouwen van een geothermische energiecentrale hoog is, kan het de lange termijn kostenbesparend zijn vanwege de lage operationele kosten en de lange levensduur van de installatie. Ook bij een geothermische warmtepomp is dat het geval: het heeft een prijskaartje, maar u wordt onafhankelijk van de gasprijzen, waardoor u maandelijks heel wat bespaart.
Onafhankelijkheid
Dat betekent ook dat u dus in z’n totaliteit ook minder afhankelijk bent van fossiele brandstoffen zoals gas. Dat heeft invloed op uw maandelijkse kosten, maar ook op de zekerheid dat u voorzien zal zijn van energie, zelfs wanneer er geen instroom meer is van gas of er ergens een panne ontstaat.
Multifunctioneel
Geothermische energie kan niet alleen worden gebruikt voor de opwekking van elektriciteit of verwarming voor gebouwen, maar bewijst zich ook nuttig bij toepassingen zoals de teelt van gewassen in kassen. Vergeet bovendien niet dat geothermie ook een woning kan verkoelen, en dat op een veel energie-efficiëntere wijze dan een traditionele airconditioning dit doet.
Wat zijn de nadelen van geothermie?
Natuurlijk heeft geothermie, net zoals alle andere vormen van energiewinning, een paar aandachtspunten, al zijn die opvallend minder ernstig dan de zware nadelen van fossiele brandstoffen. In dit geval spreken we wel over geothermie op grote schaal en niet over de geothermische warmtepomp die u bij u thuis kan laten installeren. We geven een snel overzicht:
- De investeringskosten voor de opstart van geothermische energiecentrales zijn redelijk hoog.
- Geothermische energie kan (op dit moment) niet op dezelfde schaal worden gebruikt als zonne-energie of windenergie.
- Er is nog niet heel veel geweten over eventuele langetermijneffecten van de techniek op de aarde. Daarvoor is er nog meer onderzoek nodig.
- Bij het boren van geothermische putten kunnen bepaalde stoffen vrijkomen die ook schadelijk kunnen zijn voor het milieu en potentieel de gezondheid van de mens.
- Geothermische energiecentrales vereisen enig onderhoud om optimaal te kunnen functioneren. Dat maakt het principe weer duurder.
De geothermische warmtepomp
Een geothermische warmtepomp is een soort warmtepomp die de aardwarmte in de grond (of het grondwater) gebruikt om een gebouw te verwarmen of te koelen. Het werkt door middel van een gesloten lus van pijpen die worden begraven in de grond of onder water worden geplaatst. Deze pijpen zijn gevuld met een koelvloeistof die circuleert door de lus en warmte uit de grond of het water opneemt.
De warmte wordt vervolgens naar de warmtepomp overgebracht, waar het wordt gebruikt om lucht of water te verwarmen of te koelen, afhankelijk van de vereisten van het gebouw. Het systeem is zo efficiënt omdat de aardwarmte consistent én het hele jaar door beschikbaar is.
Naast de gekende voordelen, zoals het gunstige rendement tegen een lage prijs, geniet je ook van het feit dat zo’n warmtepomp relatief weinig ruimte in je woning inneemt. Net omdat de buizenstructuur zich onder de grond bevindt, neemt het weinig plaats in beslag. Enkel de binnenunit moet binnen geplaatst worden.
Duurzaam bouwen met Stessens
Kiest u voor een geothermische warmtepomp in uw nieuwe woning?
Of misschien is het wel een optie voor uw renovatieproject?
Ontdek de mogelijkheden tijdens een gesprek met een van onze experts.
